Osoby z niepełnosprawnością tak jak każdy obywatel RP mają zapewnione prawo do pracy. Roman Ossowski przedstawia pracę jako „wartość, która umożliwia jednostce pełne uczestnictwo w życiu społecznym, zapewnia jej materialne warunki egzystencji, określa rolę i status w ramach organizacji społecznej”. Należy podkreślić, że praca oprócz funkcji ekonomicznej, spełnia też wiele innych, jest warunkiem, okazją lub sposobem realizacji wielu potrzeb pozaekonomicznych. Coraz częściej w przypadku choroby i niepełnosprawności dostrzega się znaczenie pracy, jako elementu rehabilitacji społecznej.
W Polsce populacja osób niepełnosprawnych według danych pochodzących z Narodowego Spisu Powszechnego z roku 2011 wynosiła ogółem 4,7 mln. Z tej grupy około połowa (2,5 mln) mogłaby podjąć się pracy zawodowej, jednak tylko jedna czwarta jest aktywna zawodowo.
Praca stanowi bardzo istotny element życia człowieka. Aktywne życie zawodowe pozwala na zaspokojenie podstawowych potrzeb oraz zapewnia bezpieczeństwo. Praca stanowi źródło dochodów, organizuje czas oraz ustala rytm dnia, stanowi płaszczyznę kontaktów społecznych, może stanowić źródło zadowolenia oraz samorealizacji, zawód pozwala na poczucie tożsamości oraz identyfikację z rolą społeczną. Włączanie osób niepełnosprawnych w życie zawodowe stanowi bardzo ważny element rehabilitacji. W przypadku osób niepełnosprawnych praca pełni trzy funkcje: dochodową, rehabilitacyjną i socjalizującą. Praca jest ważnym elementem obrazu własnej osoby i pełni kluczową rolę w konstruowaniu poczucia sensu życia. Zatrudnienie zapobiega wykluczeniu społecznemu.
Polski model pracy i rehabilitacji zawodowej osób niepełnosprawnych zakłada przechodzenie osoby niepełnosprawnej kolejno przez cztery ogniwa instytucjonalne – od rehabilitacji zawodowej do zatrudnienia. Osoby niepełnosprawne mogą podjąć zatrudnienie w zakładach aktywności zawodowej, zakładach pracy chronionej oraz na otwartym rynku pracy. Zakłady aktywności zawodowej to instytucje powstałe na mocy ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych. ZAZ jest instytucją zatrudniającą osoby z niepełnosprawnością w stopniu znacznym, przygotowującą je również do życia w otwartym środowisku oraz pomoc w realizacji pełnego, niezależnego, samodzielnego i aktywnego życia na miarę możliwości jednostki.
Zakłady pracy chronionej (ZPCh) są szczególną formą prowadzenia działalności gospodarczej. Ich główną ideą funkcjonowania jest dawanie możliwości zatrudnienia
i zarobkowania ludziom niepełnosprawnym, posiadającym ograniczenia w wykonywaniu pracy.
Zakład pracy chronionej jest przedsiębiorstwem i działa w celu osiągania zysków, jednak decydując się na zatrudnienie znacznej liczby osób niepełnosprawnych, musi być przystosowany do ich potrzeb.
Brak zatrudnienia może przyczynić się do wystąpienia deficytów. Do najważniejszych należy zaliczyć: w sferze poznawczej – brak planów na przyszłość, brak poczucia kontroli nad swoim życiem, nie zauważa szans i możliwości, jakie daje mu otoczenie społeczne. W sferze motywacyjnej może wystąpić daleko posunięta bierność, rezygnacja z działań przy pierwszych niepowodzeniach. W sferze emocjonalnej istnieje ryzyko wystąpienia wrogiego nastawienia do innych, systemu społeczno-gospodarczego.
Osoba niepełnosprawna podejmując zatrudnienia postawiona jest w całkowicie nowej dla niej sytuacji. Praca zawodowa a w szczególności pierwsze dni w pracy stanowią jeden z najbardziej stresogennych czynników z jakimi spotykają się ludzie. Szczególnie podatne na stres są osoby niepełnosprawne. Pierwszy dzień może spowodować u nich wystąpienie osłabienia kondycji psychiczno-fizycznej. Jednak pokonanie tych trudności stwarza im nie spotykane nigdzie indziej możliwości rozwoju. Do jednej z najważniejszych zmian dochodzi w zakresie postrzegania samego siebie, Pracujące osoby niepełnosprawne mają utrwalony bardzo dobry obraz siebie jako pracownika. Do swoich atutów najczęściej zaliczają sumienność, dokładność oraz obowiązkowość.
Osoba z niepełnosprawnością pracująca zawodowo ma stworzoną możliwość nawiązywanie relacji międzyludzkich, która nieodzownie tkwi w każdym człowieku. Umiejętność ta jest niezbędna do prawidłowego funkcjonowania społecznego. Teoria spostrzegania społecznego zakłada, iż istotną rolę w kształtowaniu relacji społecznych w pracy odgrywa obraz siebie, swojej grupy oraz obraz współpracownika. Im pracownik ma wyższą samoocenę, czuje satysfakcję z wykonywanej pracy, czuje się akceptowany przez grupę, jego relacje z innymi są lepsze. Współżycie z innymi ludźmi zakłada: umiejętność komunikowania się, umiejętność rozwiązywania konfliktów, umiejętność pomagania, efektywnej współpracy, dostrzegania i spełniania potrzeb drugiego człowieka, zachowania tolerancji wobec odmienności drugiego człowieka.
Praca zalicza się do czynników, które stwarzają możliwość do powrotu do pełnej lub częściowej sprawności. Aktywność zawodowa stwarza warunki do poprawy ogólnej sprawności ruchowej, wzmacnia obraz swojej osoby. Rehabilitacja może być bardziej efektywna, gdy osoba jest czynna zawodowo. Praca przeciwdziała izolacji społecznej i wykluczeniu społecznemu. Podczas pracy osoba z niepełnosprawnością uruchamia swoje umiejętności, sprawności i kształtuje pewne nawyki, zwiększając w ten sposób odporność na sytuacje trudne, wynikłe z procesu pracy, oraz łagodzi lęk przed nowymi zadaniami, na nowych stanowiskach. Uczy się własnych reakcji i radzenia sobie ze słabościami. Mówi się coraz częściej o tym, iż aktywność zawodowa może w pewnym zakresie kompensować osobie niepełnosprawnej ograniczenia wynikające z niepełnosprawności, a tym samym poprawić jakość jej życia.
Dla niepełnosprawnych praca to dodatkowo szansa na odnalezienie nowego sposobu na życie. Sposób na walkę ze stereotypami, szansa na życie pełnowartościowe, poza wszelkimi podziałami i stworzenie nowego, lepszego wizerunku własnej osoby oraz szansa na budowanie wiary we własne możliwości.
Bibliografia:
1. Iwona Stańko, Rola pracy w integracji osób niepełnosprawnych w społeczeństwie równych szans, „Socius” 2009, nr.2.
2. Justyna Sosnowska, Znaczenie podjęcia aktywności zawodowej w życiu osoby niepełnosprawnej, Studia Gdańskie, Wizje i rzeczywistość, t. VIII, WWW.projektybadawcze.wspa.pl dostęp z dnia 22.01.2014r.
3. Paweł Rydzewski, Renata Maciejewska, Joanna Bielecka-Prus, Anna Szkoła, Osoby niepełnosprawne na rynku pracy Lubelszczyzny, Wydawnictwo WSPA, Lublin 2011
Autor artykułu: Krzysztof Lech, trener pracy osób niepełnosprawnych w Opolskim Centrum Wspierania Inicjatyw Pozarządowych w projekcie „Pełno(s)prawni na rynku pracy – program aktywizacji społeczno – zawodowej osób niepełnosprawnych z woj. opolskiego”, współfinansowanego przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.
Poprzedni
Generator