Praca jest dla każdego człowieka swoistą wartością, szansą na rozwój i zaspokojenie wielu ważnych potrzeb. Daje ona nie tylko korzyści finansowe, ale również umożliwia kontakty z otoczeniem, nawiązywanie relacji, przyjaźni. W Polsce występuje wyraźna tendencja do zajmowania gorszej pozycji na rynku pracy przez osoby niepełnosprawne, które mają w większości przypadków niskie kwalifikacje zawodowe.
Z badań GUS prowadzonych w 2012 r. wynika, że udział osób pracujących wśród osób niepełnosprawnych w wieku 15 lat i więcej wynosił 14,7%. Brak jest dokładnych danych dotyczących osób niepełnosprawnych intelektualnie. Większość z tej grupy osób to osoby bierne zawodowo, będące uczestnikami warsztatów terapii zajęciowej. Praca zawodowa w przypadku osób niepełnosprawnych intelektualnie jest elementem zapobiegającym wykluczeniu społecznemu tej grupy osób. Podjęcie pracy oznacza dla takich osób polepszenie sytuacji bytowej, ale przede wszystkim zwiększenie poczucia własnej wartości oraz samooceny. Jest także szansą na rozwój osobowości i nawiązywania kontaktów międzyludzkich.
Zatrudnienie pracownika niepełnosprawnego intelektualnie nakłada na pracodawcę, jak też na współpracowników dodatkowe powinności i przyjęcia świadomej postawy wspierającej. Nie każdy pracodawca potrafi sprostać wyzwaniu, jakie niesie ze sobą współpraca z osobą niepełnosprawną. Potrzebna jest, niezależnie od życzliwości, wiedza dotycząca charakteru niepełnosprawności oraz możliwości i ograniczeń z nią związanych. Konieczne jest również profesjonalne doradztwo zawodowe, aktywne pośrednictwo pracy oraz wspieranie w zatrudnieniu i monitorowanie przebiegu pracy zawodowej osoby niepełnosprawnej intelektualnie.
W przypadku tej grupy osób najistotniejsza, z punku widzenia oceny przydatności zawodowej, jest motywacja do pracy. W zależności od indywidualnych możliwości osoba niepełnosprawna intelektualnie może zostać zatrudniona na chronionym bądź otwartym rynku pracy.
Przystosowanie stanowiska pracy powinno kompensować ograniczenia niepełnosprawnego pracownika. W przypadku tego typu osób adaptacja stanowiska pracy będzie polegała przede wszystkim na dostosowaniu wykonywania czynności zawodowych do możliwości konkretnej osoby oraz zapewnieniu wsparcia w miejscu pracy ze strony asystenta (trenera pracy, asystenta bądź współpracowników). Niepełnosprawny intelektualnie pracownik powinien mieć postawione konkretne zadania na stanowisku pracy. Należy mu przekazać jasne instrukcje dotyczące podległości służbowej, zakresu czynności, wymiaru czasu pracy oraz sposobów postępowania w sytuacjach problemowych.
Przystosowanie miejsca pracy, szczególnie na otwartym rynku pracy wiąże się także z przygotowaniem innych pracowników na przyjęcie niepełnosprawnego kolegi lub koleżanki. W miejscu pracy osoba taka powinna czuć się bezpieczna i akceptowana. Wiąże się to ze szkoleniem pracowników danego zakładu, obejmującym wiedzę o specyfice niepełnosprawności intelektualnej oraz trudnościach, które towarzyszą w codziennym funkcjonowaniu tych osób.
Dla osób niepełnosprawnych intelektualnie najwłaściwsze są prace pomocnicze i porządkowe, niezbyt skomplikowane. Osoby takie mogą wykonywać pracę związaną z:
• sortowaniem, pakowaniem, składaniem całości z elementów, etykietowaniem, oczyszczaniem odlewów gumowych i plastikowych,
• prostymi pracami biurowymi, np. kserowanie, bindowanie, kopertowanie, niszczenie dokumentów, proste prace poligraficzne, porządkowe, ogrodnicze, drobne konserwatorskie,
• produkcją własną, np. stolarstwo, gastronomia, przetwórstwo, hodowla, kwiaciarstwo, warzywnictwo. Te prace zazwyczaj są wykonywane w zakładach aktywności zawodowej oraz zakładach pracy chronionej.
Przy zatrudnieniu osób niepełnosprawnych intelektualnie należy zwrócić szczególną uwagę na ograniczenia w funkcjonowaniu społecznym tej grupy. Z reguły osoby te nie podejmują działań z własnej inicjatywy, lecz starają się naśladować innych. W rozwiązywaniu swoich problemów nie potrafią wykorzystać własnego doświadczenia, lecz stosują metodę prób i błędów. W ich działaniu brak jest planowania i samodzielności. Często podejmują działania pod wpływem aktualnego nastroju, nie przewidując dokładnie skutków swoich decyzji. Osoby z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu lekkim są samodzielne i zaradne społecznie, nie powinny jednak wykonywać zawodów wymagających podejmowania decyzji, ponieważ nie mają w dostatecznym stopniu rozwiniętej sfery poznawczej, z którą jest związane myślenie abstrakcyjne.
Przyjazne, właściwie przystosowane stanowisko pracy, umożliwiające osobie niepełnosprawnej wywiązywanie się ze swoich obowiązków to szansa na zaistnienie na rynku pracy jako pełnosprawnego pracownika.
Autorka: Kamilla Urbańska
Trener pracy osób z niepełnosprawnością, Opolskie Centrum Wspierania Inicjatyw Pozarządowych.
Źródła:
1.Czapliński P., Raport o stanie zatrudnienia osób niepełnosprawnych w Polsce, POPON, Warszawa 2010
2. Szluz B., Dylematy w sferze zatrudnienia osób niepełnosprawnych
3. Boguszewska K., Dunaj M., Dziurla R., Fiedorowicz M. , Zatrudnianie wspomagane. Materiały konferencyjne, Biuro Pełnomocnika Rządu ds. Osób Niepełnosprawnych
4. Sytuacja osób niepełnosprawnych na rynku pracy w państwach Unii Europejskiej, CIOP BIP, Warszawa 2007
5. http://www.niepelnosprawni.gov.pl/niepelnosprawnosc-w-liczbach-/rynek-pracy/
Poprzedni
Generator