Jak zadbać o wolontariuszy i z nimi współpracować?

Jak zadbać o wolontariuszy i z nimi współpracować?

Tomasz Kosmala – wiceprezes Opolskiego Centrum Wspierania Inicjatyw Pozarządowych. Od początku swojej działalności społecznej wpiera inicjatywę wolontariatu. W 2004 roku był jednym z założycieli pierwszego w regionie i w Opolu Centrum Wolontariatu.

Kiedy organizacja powinna poważnie się zastanowić, czy nie przydałaby się jej pomoc wolontariuszy? Ponieważ jest wiele rodzajów wolontariatu.

Kiedy organizacja powinna zastanowić, czy potrzebuje pomocy wolontariuszy? 😊 Właściwie jak dojrzeje do tej decyzji, stwierdzi, że potrzebuje pomocy, wsparcia, że jej własne zasoby nie są wystarczające i należy rozwijać zespół o nowych ludzi.
Niezależnie od tego, czym zajmują się organizacje pozarządowe, wolontariusze są w stanie pomagać im w osiąganiu kolejnych sukcesów. Dzięki ich wsparciu organizacja czy instytucja może realizować większe ilości zadań i docierać do większej liczby beneficjentów. Mogą oni wpływać na jakość usług danej organizacji, zwiększać jej wpływy i pomagać w realizacji nowych projektów. Co najważniejsze najczęściej zależy im na tym równie mocno, co samym założycielom organizacji. Ich motywacja oraz chęci do wprowadzania zmian to klucz do sukcesu każdej organizacji non-profit, pod warunkiem, że organizacja jest na to otwarta i odpowiedni przygotowana.

Wiele osób chce się angażować, chcę zostać wolontariuszem, kiedy zgłasza się do organizacji, zdarza się, że traktowani są jak „tania siła robocza” lub nagle nie mają nic do zrobienia. Jak organizację powinny dbać o to, by wolontariat dawał satysfakcję?

Mam nadzieje, że stwierdzenie w Twoim pytaniu o „taniej sile roboczej” nie odnajduje faktycznego odzwierciedlenia w faktach lub to sporadyczne występująca i naganne praktyki. Tak nie powinna wyglądać współpraca z wolontariuszem. Takie sytuacji powinni mówić stanowcze NIE zarówno wolontariusze, jak i liderzy organizacji, która z pomocy wolontariuszy korzysta.
Wolontariusz moim zdaniem przede wszystkim musi się czuć w pełni członkiem zespołu. Kluczem do stałej i długoterminowej współpracy z wolontariuszem jest jego identyfikacja z misją i celami organizacji. Dlatego też świadoma i przygotowana organizacja/ Instytucja powinna mieć zbudowany system (program) współpracy z wolontariuszami, mieć wyznaczoną osobę (koordynatora) odpowiedzialnego za współpracę z tymi osobami. Każdy wolontariusz powinien mieć jasny i klarowny zakres obowiązków. Powinniśmy zadbać, aby współpraca wolontariuszy z zespołem organizacji odbywała się w atmosferze zaufania, partnerstwa i życzliwości. Warto rozważyć dania w naszej organizacji wolontariuszom przestrzeni do podejmowania własnych inicjatyw, pomysłów, które są związane z naszymi celami statutowymi i misją.
Myślę, że powiedziałem w tym obszarze nic odkrywczego, każdy, kto szuka odpowiedzi na pytanie, jak profesjonalnie zbudować u siebie wolontariat? Znajdzie mnóstwo publikacji z tego zakresu, gotowych rozwiązań, warto też korzystać z podpowiedzi innych, którzy taki wolontariat już prowadzą.

Często mylnie myślimy, że wolontariuszami pozostają osoby bezrobotne, uczniowie lub emeryci. Ci, którzy teoretycznie mają dużo wolnego czasu. To bardzo krzywdzące, a jak to wygląda naprawdę?

Pamiętajmy wolontariuszem, może być każdy. Żeby w pełni miarodajnie odpowiedzieć na to pytanie trzeba się odwołać do konkretnych danych statystycznych, zatem posłużę się danymi GUS za rok 2022.

Na terenie Polski 28,4% osób w wieku 15-89 lat angażowało się w wolontariat w I kwartale 2022 r. Przeciętnie jedna osoba poświeciła na pracę w ramach wolontariatu 10 godzin. Uwzględniając cechy społeczno-demograficzne najwyższy udział wolontariuszy odnotowano wśród osób z wyższym wykształceniem (36,7%). Zaangażowanie w wolontariat było trochę wyższe wśród kobiet (29,9%) niż wśród mężczyzn (26,8%). Podobnie nieduży wpływ na aktywność wolontariacką miał rodzaj miejscowości. Najwyższy odsetek wolontariuszy był wśród mieszkańców miast powyżej 100 tys. (29,5%), nieco niższy w miastach do 20 tys. mieszkańców (28,8%) i na wsiach (28,4%), a najniższy w miastach od 20 do 100 tys. mieszkańców (26,6%).
Wyraźniej zjawisko różnicował wiek, najczęściej wolontariat świadczyły osoby w wieku 45-54 lat (33,6%), a najrzadziej osoby najstarsze (65-89 lat – 20,3%) oraz kolejno-najmłodsze (15- 24 lat – 26,7%). Jeszcze bardziej różnicującą cechą było województwo zamieszkania. Najwyższy udział wolontariuszy był wśród mieszkańców podkarpackiego (35,9%), podlaskiego (35,0%), mazowieckiego (32,8%), a następnie lubelskiego – 31,7%. Najniższym odsetkiem pracujących społecznie charakteryzowały się województwa kujawsko-pomorskie i opolskie (odpowiednio 21,4% i 21,1%).

Kluczowy z punktu widzenia rozpowszechnienia zaangażowania w wolontariat jest poziom wykształcenia. Im wyższy był poziom wykształcenia, tym większy odsetek osób angażujących się w wolontariat. Wśród osób z wyższym wykształceniem aż 36,7% poświęcało czas na dobrowolną i bezpłatną pracę na rzecz innych, a w grupie z wykształceniem gimnazjalnym lub niższym było to o 16,1 p. proc. mniej. Z punktu widzenia aktywności na rynku pracy najczęściej wolontariuszami były osoby pracujące zarobkowo (32,2%), następnie bezrobotne (29,6%), a najrzadziej nieaktywne zawodowo (23,3%).

Mam nadzieję, że nie znudziła Cię ta statystyka. Jednak ona w sposób widoczny obrazuje, że odpowiedź na pytanie, kim jest przeciętny statystyczny wolontariusz, nie jest prosta. Warto też zwrócić uwagę, że powyższe dane nie rozróżniają wolontariatu indywidualnego od wolontariatu świadczonego w organizacjach pozarządowych czy też Instytucjach. Z przedstawionych przez GUS danych wyłania się obraz, że statystyczny wolontariusz to osoba z wyższym wykształceniem z dużego miasta w wieku 45 – 54 lata, pracująca zarobkowo. Tym samym w ogóle nie pasuje ona do profilu, który wskazałeś w pytaniu. Zatem wracamy do początku wolontariuszem, może być każdy, a dynamika aktywności i profil tych osób zmienia się na przestrzeni czasu. Może to być przysłowiowy „wysyp” osób młodych, które szukają możliwości otrzymania dodatkowych punktów za tego rodzaju aktywność społeczną przy aplikowaniu do wymarzonej szkoły średniej albo całkiem inna sytuacji np. wybuch wojny na Ukrainie uaktywnił w zakresie wolontariatu grupy społeczne, których wcześniej byśmy o to nie podejrzewali.

Nie mniej faktycznie w systemowy, długoterminowy wolontariat coraz częściej angażują się osoby dorosłe o dość wysokim statusie społecznym, bardzo często swoja aktywność uzasadniają potrzebą robienia czegoś fajnego, potrzebnego innym po wykonaniu swojej codziennej pracy zarobkowej, która często jest daleka od naszych marzeń, ale niezbędna do zarobienia środków na życie. Być może tendencja związana jest z rozwojem w naszym kraju wolontariatu pracowniczego, bo również pracodawcy coraz zauważają, że ważne jest dawanie swoim pracownikom przestrzeni do rozwoju swoich pasji, ale również budowanie swoje marki jako firmy odpowiedzialnej społecznie.

Czy organizacja może szukać wolontariuszy o odpowiednich umiejętnościach? Takich, którzy np. znają się np. na rachunkowości lub komputerach by ich wiedzę i doświadczenie wykorzystać w praktyce.

Na ostatnie pytanie strasznie długo odpowiadałem, więc postaram się jednak już tak nie zanudzać. Odpowiedz, jest prosta i krótka – TAK. Organizacja czy też instytucja uprawniona do korzystania z pomocy wolontariuszy powinna w sposób świadomy szukać wolontariuszy. Najważniejsze jest odpowiedzenie, sobie kogo szukamy, w czym potrzebujemy pomocy. Powinniśmy się zastanowić, co wolontariusz będzie robił i za co odpowiadał? Na podstawie odpowiedzi na te pytania profilujemy swoje ogłoszenie/ zaproszenie do pracy z nami w charakterze wolontariusza.

Czy wolontariusze powinni oczekiwać też czegoś od organizacji? Naturalnie nie mówimy o wynagrodzeniu, ale mogą to być czasami jakieś benefity np. w Muzeum Wsi Opolskie w Bierkowicach wolontariusz otrzymują wejściówki. 

To trudne pytanie, czy wolontariusz powinien czegoś potrzebować od organizacji? Zazwyczaj motywatorem do podjęcia takiej działalności jest chęć pomagania lub czasami zdobycie dodatkowego doświadczenia. Wracając do meritum pytania, moim zdaniem wolontariusz powinien oczekiwać przede wszystkim wzajemnego szacunku oraz profesjonalnego podejścia organizacji do współpracy z wolontariuszami.

A czy powinny być benefity – ja bym raczej powiedziała, że powinna być świadomość dziękowania wolontariuszom za ich pomoc oraz stała praca nad ich motywacją. Oczywiście wszystko będzie zależało od specyfiki i możliwości organizacji korzystających z ich pomocy. Pamiętajmy, słowo dziękuję, przysłowiowy ucisk ręki Prezesa/Prezeski nic nas nie kosztuje, a może wiele znaczyć dla wolontariusza. Dopraszajmy wolontariuszy do swoich wydarzeń, szkoleń wewnętrznych, jeśli środki i możliwości nam na to pozwalają, zorganizujmy dla nich Dzień Wolontariusza, zgłaszajmy ich do konkursów, które są choćby w naszym województwie dla społeczników, wolontariuszy, docenimy ich trud i pomoc. Warto być może pomyśleć o tym, aby nasza organizacja/ instytucja przystąpiła do programów rządowych np. Korpus Solidarności, gdzie systemowo myśli się o systemie benefitów dla wolontariuszy. Jednak sposób i droga, którą wybierzemy w swojej organizacji, powinna mieć głównie na uwadze jakich wolontariuszy mamy, jakie są ich oczekiwania. Ważne, aby niezapominań o tym ważnym obszarze.