Wolontariat pracowniczy – jakie niesie korzyści?
Tomasz Kosmala – wiceprezes Opolskiego Centrum Wspierania Inicjatyw Pozarządowych. Od początku swojej działalności społecznej wpiera inicjatywę wolontariatu. W 2004 roku był jednym z założycieli pierwszego w regionie i w Opolu Centrum Wolontariatu.
To może na początek wyjaśnijmy sobie, czym dokładnie jest „Wolontariat pracowniczy”?
Na początku musimy powiedzieć, że niestety w polskim prawie brak bezpośrednich regulacji prawnych odnoszących się do wolontariatu pracowniczego, tym samym możemy się spotkać z różnym podejściami do jego definiowania.
Nie mniej można śmiało powiedzieć, że wolontariat pracowniczy to inicjatywa, w ramach której pracownicy danej firmy dobrowolnie angażują się w działalność charytatywną lub społeczną na rzecz organizacji pozarządowych, społeczności lokalnych lub innych instytucji. Często takie zaangażowanie odbywa się w ramach czasu pracy pracownika i jest wspierane przez przedsiębiorcę. Coraz częściej aktywność ta jest realizowana w ramach świadomej i zaplanowanej strategii „społecznej odpowiedzialności biznesu” tj. CSR prowadzonej przed daną firmę.
W praktyce oznacza to, że pracownicy organizacji wykorzystując swoje umiejętności, wykonują określone zadania nieodpłatnie. A zatem pracownik – wolontariusz – ochotniczo i bez wynagrodzenia wykonuje różnego rodzaju prace poza swoimi obowiązkami pracowniczymi. Przy czym najważniejsze jest tu słowo dobrowolność, gdyż pracownik nie może zostać zmuszany np. przez pracodawcę czy inne podmioty do wykonywania zadań związanych z wolontariatem pracowniczym.
Jakie korzyści płyną z takiego wolontariatu dla pracodawcy i pracowników? Może zacznijmy od korzyści dla przedsiębiorstwa.
Korzyści na pewno dla pracodawców jest zdecydowanie więcej, ale postaram się wymienić te najważniejsze. Jedna z głównych wartości, jakie dostrzegają firmy, to wzmacnianie relacji ze społecznościami lokalnymi. Współpraca taka wpływa pozytywnie na wizerunek firmy, która zyskuje na reputacji i zostaje odebrana jako przedsiębiorstwo odpowiedzialne społecznie.
W przypadku przedsiębiorstw zatrudniających więcej osób, dzięki wolontariatowi możliwe jest bliższe poznanie się pracowników z różnych działów. Zazwyczaj są to osoby, które bez działalności wolontariackiej nigdy by się nie poznały lepiej pracując w działach lub na zmianach, gdzie nie mają ze sobą styczności
.
Wolontariat to często dodatkowy czynnik budujący motywację do pracy. Może się zdarzać, że motywacja finansowa powoli przestaje wystarczać – to problem znany większości pracowników działów HR. Uaktywnienie programu wolontariackiego tę motywację może stymulować. To olbrzymia zaleta chociażby w trakcie rekrutacji i poszukiwania nowych pracowników. Idealnym przykładem są marki Timberland czy Patagonia.
Nowe pokolenie, wchodzące na rynek pracy, nierzadko ma bardzo duże oczekiwania w stosunku do firmy. Spodziewa się nie tylko wysokiego wynagrodzenia, ale również dodatkowych świadczeń pozapłacowych, a przede wszystkim nie zamierza poświęcać prywatnego czasu na rzecz pracodawcy. Satysfakcję przynosi mu nie tylko pensja czy możliwość awansu albo kariery. Odpowiedzią na te wymagania może być właśnie program wolontariacki, który pozwala na lepszą realizację siebie oraz motywuje do działania.
Wolontariat pracowniczy może być też potencjalną kuźnią liderów. Liderzy wolontariatu to osoby zdecydowane, przebojowe, sprawne organizacyjnie. Zazwyczaj potrafią sobie dobrze radzić w sytuacjach kryzysowych, mają też duży dar przekonywania, konieczny w rozmowach z organizacjami non profit i beneficjentami, a przede wszystkim – z pracownikami, których trzeba zachęcać do działań. Koordynatorzy działań dobroczynnych mają poczucie odpowiedzialności, muszą być sumienni i dotrzymywać słowa. Lider wolontariatu może powoli stawać się również liderem w firmie, o ile jego potencjał zostanie w organizacji dostrzeżony.
A jakie korzyści płyną dla samych pracowników, tych wolontariuszy?
Poczucie wpływu na otoczenie, satysfakcja i duma. W relacjach z akcji wolontariackich przebija się przede wszystkim doświadczenie silnych emocji, zaangażowania i spełnienia. Działalność dobroczynna może też wzmacniać poczucie dumy – szczególnie gdy wolontariusze np. zostaną wyróżnieni jakimś odznaczeniem przez firmę. Druga składowa tej satysfakcji to możliwość zaprezentowania i wykorzystania własnych umiejętności oraz realizacji pasji.
Jedna z ważniejszych (w opinii wolontariuszy i koordynatorów wolontariatu pracowniczego) korzyści z wolontariatu pracowniczego to możliwość wyrwania się z firmowej „bieżączki” co pozytywnie wpływa na samopoczucie i zadowolenie pracowników, a jednocześnie daje dużo energii do pracy.
Integracja podczas wolontariatu sprzyja lepszym kontaktom codziennym pracowników – również pomiędzy działami w firmie. Wolontariusze podczas akcji wolontariackich nabywają przede wszystkim umiejętności miękkich, a w szczególności kompetencji interpersonalnych. Uczą się m.in. empatii i wrażliwości, sztuki perswazji, rozmowy czy asertywności, ale również elastyczności i kreatywnego myślenia.
Wolontariat zwiększa również zdolności organizacyjne. W dużych firmach, aby otrzymać dotację na aktywność wolontariacką, należy starannie ją zaprojektować, a następnie przeprowadzić. Wymaga to zatem od lidera przedsięwzięcia umiejętności koordynacyjnych związanych z prowadzeniem np. projektów eventowych. Osoby, które na co dzień nie zarządzają projektami, mogą podnieść swoje kwalifikacje.
Dużo się mówi w wielu przedsiębiorstwach o budowaniu wartości wewnątrz mocno dbając o rozwój employer brandingu. Czy to powoduje, że coraz więcej firm jest zainteresowanych „wolontariatem pracowniczym„?
Ojej trudne słowa jakieś. 😊 Należałoby chyba zacząć od krótkiego wyjaśnienia, czym jest employer branding. Mówiąc polskim językiem, powiedzielibyśmy budowanie pozytywnego wizerunku firmy jako atrakcyjnego pracodawcy. Musimy również pamiętać, że działania employer brandingowe można podzielić na wewnętrzne, skierowane do obecnie zatrudnionych w firmie i zewnętrzne, budujące reputację firmy wśród potencjalnych pracowników.
Czy wzrasta zainteresowanie wolontariatem pracowniczym? Na pewno tak – jednak nadal w tym obszarze mamy dużo do zrobienia, zaproponowania szczególnie w obszarze mniejszych przedsiębiorstw. Pracodawcy mają świadomość, że w naszym kraju w ostatnich latach bardzo zmienił się rynek pracowników.
Według Głównego Urzędu Statystycznego stopa bezrobocia rejestrowanego w Polsce w marcu br. wyniosła 5,3 proc. Niższe bezrobocie w marcu zanotowano po raz ostatni w 1990 r. Tym samy pracodawcy zaczynają poszukiwać rozwiązań, które zachęcą potencjalnego pracownika do wyboru właśnie ich oferty. Przysłowiowe „owocowe czwartki” mogą już nie wystarczyć. Badanie „Filantropia w CEE 2020” wskazuje, że 4 na 10 zatrudnionych chciałoby mieć możliwość angażowania się w wolontariat pracowniczy w wymiarze 2-3 godzin w miesiącu
W odpowiedzi na tę potrzebę pracodawcy coraz częściej inicjują lub wspierają działalność społeczną pracowników.
Dla pracowników to może być szansa angażować się w różne inicjatywy dające dużo satysfakcji. Zastanawia mnie, czy są jakieś niebezpieczeństwa, które warto wziąć pod uwagę wdrażając „wolontariat pracowniczy” w firmie?
Tak masz racje moim zdaniem dobrze zorganizowany wolontariat pracowniczy może dać dużo satysfakcji wszystkim stronom. Dla mnie oczywiście kluczem do sukcesu jest pokonanie potencjalnych barier, ewentualnych zagrożeń. Możemy mówić o dwóch obszarach:
a) Bariery zewnętrzne – brak stosownych przepisów prawnych.
Jedną z największych bolączek polskiego biznesu, który chce być społecznie odpowiedzialny, są bariery regulacyjne i biurokratyczne związane m.in. z organizacją wolontariatu pracowniczego. W polskim prawie brak bezpośrednich regulacji prawnych odnoszących się do wolontariatu pracowniczego.
Potwierdza to badanie „Filantropia Korporacyjna w Europie Środkowo-Wschodniej”. Warto pamiętać, że 99,8% przedsiębiorstw w Polsce to podmioty z sektora MŚP, które nie mają swoich działów prawnych i podatkowych. Brak jasności odnośnie do aspektów prawno-podatkowych organizacji wolontariatu pracowniczego może skutecznie zniechęcić przedsiębiorców do zaangażowania się w tę formę pomocy, a i wśród dużych firm rodzą się spore wątpliwości.
b) Bariery wewnętrzne w samej firmie – mogą nimi być np. komunikacja, kłopoty z koordynacją, niechęć kadry zarządzającej.
Dobrze wprowadzony w firmie wolontariat pracowniczy to wolontariat angażujący i szyty na miarę. Być może warto w tym celu nawiązać współprace z profesjonalną organizacją pozarządową, rozpocząć współprace z lokalnym społecznikiem, który ma doświadczenie w zakresie zarządzania wolontariatem. Pozwoli to na eliminacje potencjalnych obszarów stanowiących przeszkodę. W idealnym świecie w firmie powinna być osoba odpowiedzialna za zarządzanie wolontariatem pracowniczym, podobnie jest w dobrze zorganizowanych organizacjach czy instytucjach korzystających z pomocy wolontariusza – funkcjonują w nich osoby odpowiedzialne za koordynacje wolontariatu.
Czy firmy powinny promować i zachęcać do takiej aktywności pracowników? Oczekiwać od nich udziału nie mogą, ale czy powinni się angażować w zachęcanie do uczestnictwa?
Jeśli firma chciałaby wdrożyć i rozwijać u siebie wolontariat pracowniczy na pewno powinna zastanowić się szczególnie na początku tej drogi nad wdrożeniem systemu zachęt.
Może to być np.
Czas – pracodawca umożliwia pracownikom realizację działań wolontariackich w ramach czasu pracy,
Fundusze – kiedy pracodawca przeznacza do dyspozycji pracowników-wolontariuszy środki finansowe na realizację działań lub pokrywa koszty związane z organizacją i realizacją wolontariatu,
Zasoby – kiedy pracodawca umożliwia dostęp do swoich materiałów i środków (niefinansowych) do realizacji działań, np. udostępnia samochody służbowe czy komputery.
Możliwości jest bardzo wiele i wszystko zależy tylko od kreatywności osoby odpowiedzialnej za wolontariat i elastyczności osób zarządzających daną firmą.
Najważniejsze jednak jest, aby wolontariat pracowniczy funkcjonował na podstawie jasnych i przejrzystych zasad dotyczących wszystkich pracowników.