Doradztwo zawodowe stanowi jeden z istotniejszych składników skutecznej rehabilitacji zawodowej. Zagadnienie to obejmuje działanie podejmowane wobec osób z niepełnosprawnością mające na celu pomoc w wyborze najlepszego dla niej zawodu, jak również zmianie obecnie wykonywanego zawodu.
Doradztwo zawodowe stwarza możliwości do aktywnego wpływania na podejmowane przez osoby niepełnosprawne działania. Właściwe ukierunkowanie posiadanych umiejętności oraz predyspozycji pozwala na ukierunkowanie planowanego rozwoju zawodowego. W przypadku osób niepełnosprawnych doradztwo zawodowe musi również uwzględniać wynikające z danego rodzaju niepełnosprawności ograniczenia. Doradztwo zawodowe pozwala w wyborze szkoły zawodowej, uczelni, szkoleń zawodowych itp 1.
Bezrobotne osoby niepełnosprawne korzystające z doradztwa zawodowego możemy podzielić na dwie grupy:
1. Osoby niepełnosprawne w wieku produkcyjnym, nieposiadające kwalifikacji zawodowych, doświadczenia zawodowego oraz bierne zawodowe.
2. Osoby, które stały się niepełnosprawne w trakcie aktywności zawodowej, w wyniku, czego utraciły możliwość wykonywania dotychczasowego zawodu. Zaistniała sytuacja wymusza na nich przekwalifikowanie się oraz nabycie nowych umiejętności zawodowych 2.
Doradca zawodowy podczas pracy z osobami niepełnosprawnymi, musi wykazać się wysoką elastycznością metod pracy oraz podejścia do indywidualnego przypadku. Wśród osób niepełnosprawnych szczególną grupę stanowią niepełnosprawni intelektualnie. Specyficzne trudności w zakresie funkcjonowania wymagają odpowiedniego przygotowania. Doradca zawodowy powinien w trakcie nawiązywania kontaktu z osobą niepełnosprawną wykazać większe zaangażowanie w rozmowę doradczą. Wynika to z możliwości wystąpienia sytuacji, w której osoba niepełnosprawna intelektualnie będzie miała trudności w zrozumieniu pytań oraz przedmiotu rozmowy jak i formułowaniem własnych myśli. Osoby niepełnosprawne intelektualnie często mają zaburzony obraz samych siebie oraz posiadanych umiejętności, co dodatkowo utrudnia prace doradcy zawodowego 3.
Istotnymi zagadnieniami dla doradcy zawodowego są zainteresowania zawodowe oraz preferencje zawodowe osoby niepełnosprawnej. Zainteresowanie zawodowe definiowane jest jako zjawisko psychiczne wyrażające się stosunkowo stałym i częstym zorientowaniem uwagi (mimowolnej i świadomej) jednostki na określone kategorie obiektów, czynności, stanów lub sytuacji. Preferencje zawodowe stanowią „osobiste, subiektywne i pozytywne nastawienie do pewnych obiektów, stanów, aktywności lub też (…) do konkretnych zawodów”4.
Udzielenie porady zawodowej musi być oparte na wynikach kompleksowych badań i ocenie zdolności do pracy niepełnosprawnego klienta oraz analizie i rozeznaniu szans zawodowych na rynku pracy w oparciu o indywidualną sytuacje zawodową 5.
Udzielenie wartościowej porady zawodowej osobie niepełnosprawnej wymaga od doradcy zawodowego poznania jego umiejętności zawodowych obejmujących aktualne właściwości biologiczne, psychiczne i społeczne jak i potencjalne możliwości ich rozwoju poprzez zabiegi rehabilitacyjne. Zaznajomienia klienta z wymaganiami stawianymi wobec pracowników w przypadku konkretnych zawodów jak i stanowisk pracy. Należy pamiętać o ścisłym dopasowaniu oraz stwierdzenie zgodności wymagań stanowiska pracy z potencjałem zawodowym osoby poszukującej zatrudnienia 6.
Udzielenie pomocy osobie niepełnosprawnej przez doradcę zawodowego powinno przebiegać w następujących fazach: wstępnej, zbierania informacji, sformułowania porady zawodowej, udzielenia porady zawodowej, podjęcie decyzji zawodowej i jej realizacja 7.
Wsparcie udzielane prze doradcę zawodowego stanowi istotny element w rehabilitacji zawodowej osób niepełnosprawnych. Stanowi bardzo złożone zagadnienie, które jeśli zostanie przeprowadzone profesjonalnie pozwala na ukierunkowanie pracy z osobą niepełnosprawną. Ukierunkowana praca pozwala na osiągnięcie maksymalnie wysokich wyników pracy z osobą niepełnosprawną.
Autor: Krzysztof Lech
Trener pracy osób z niepełnosprawnością w Opolskim Centrum Wspierania Inicjatyw Pozarządowych.
Przypisy:
1T. Majewski, „Poradnictwo zawodowe i pośrednictwo pracy dla osób niepełnosprawnych. Poradnik dla urzędów pracy”, Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej, Warszawa 2011r., s.28.
2Tamże, s. 34.
3A.Czarska-Kopeć, „Doradztwo zawodowe wobec osób z niepełnosprawnością intelektualną”, www.praca.ffm.pl, [dostęp 15.12.2013r.].
4A. Gąsiorowska, A. Bajcar, „Kwestionariusz zainteresowań zawodowych nowe narzędzie diagnostyczne dla doradcy zawodowego” (w:) Zeszyty Informacyjno- Metodyczne Doradcy Zawodowego nr 37, Testy w poradnictwie zawodowym, Warszawa 2006r., s. 29 -30.
5T. Majewski, Tamże, s. 37-38.
6Tamże, s. 38.
7Tamże, s. 52-53.